Złamanie zmęczeniowe

 

Większość złamań kości powstaje w wyniku urazu np. uderzenia, upadku lub skręcenia. Złamanie zmęczeniowe (zwane również złamaniem powolnym lub przeciążeniowym) w odróżnieniu od „zwykłego” złamania nie powstaje w wyniku pojedynczego urazu. Jak sama nazwa wskazuje do złamania dochodzi w wyniku stopniowego zmęczenia kości.

 

Czym jest złamanie zmęczeniowe?

Jest to złamanie lub nadłamanie kości do którego dochodzi w wyniku powtarzającego się nadmiernego obciążenia prawidłowej kości np. w wyniku intensywnych treningów. W wyniku powtarzających się mikrourazów oraz braku wystarczającej ilości czasu na regenerację może dochodzić do osłabienia kości. Jeżeli nadmierne obciążenie nie ustępuje może dojść do powstania złamania przeciążeniowego.

Złamania zmęczeniowe najczęściej powstają w kościach nóg.

Warto wspomnieć że złamania takie mogą również powstawać bez zwiększonego obciążenia najczęściej w osłabionych przez nowotwór lub osteoporozę kościach.

 

Co powoduje złamania zmęczeniowe?

Złamania przeciążeniowe występują u osób regularnie uprawiających intensywny wysiłek w którym wykonywane są powtarzalne ruchy. Np. Bieganie, długodystansowe marsze lub w trakcie intensyfikacji treningów.

Jednym z przykładów może być osoba która nie wykazywała aktywności fizycznej i zaczyna biegać. U takich osób może dochodzić do powstania złamania zmęczeniowego. Również osoby regularnie biegające ponad 40km tygodniowo są narażone na powstawanie takich złamań.

W grupie ryzyka znajdują się też osoby palące oraz pijące alkohol. Znacznym czynnikiem ryzyka jest niedobór witaminy D.

 

Najczęstsze miejsca

Najczęściej tego typu złamaniom ulegają kości nóg.

Złamanie zmęczeniowe najczęściej dotyczy:

• kości piszczelowej
• kości śródstopia
• kości strzałkowej
• kości udowej
• kości miednicy

 

Złamanie zmęczeniowe objawy

Ból jest najczęstszym objawem złamania. Nasila się on podczas chodzenia oraz uprawiania sportu. W początkowej fazie złamania dolegliwości zazwyczaj są umiarkowane i nie zmuszają do porzucenia aktywności. Z czasem objawy bólowe nasilają się i mogą występować również podczas spoczynku.  W przypadku przerwy w aktywności fizycznej ból najczęściej ulega zmniejszeniu.

Najczęściej ból lokalizuje się w miejscu złamania oraz nasila przy ucisku na kość w miejscu jego wystąpienia. Czasami można zauważyć obrzęk lub wyczuć zgrubienie kości.

Złamanie zmęczeniowe kości piszczelowej często objawia się bólem piszczeli podczas biegania. W złamaniu zmęczeniowym kości śródstopia ból będzie lokalizował się w obrębie stopy i nasilał podczas chodzenia lub biegania.

Wyjątkowym przypadkiem jest ból bioder w 3 trymestrze ciąży, który może wynikać z przejściowej osteoporozy ciężarnych w przebiegu której może dochodzić do złamań przeciążeniowych.

Diagnostyka

Badania obrazowe w szczególności RTG i Rezonans Magnetyczny pełnią istotną rolę w rozpoznaniu. Ból u osób uprawiających sport najczęściej jest wliczony w uprawianą dyscyplinę. Jeżeli jednak nie ustępuje lub ulega nasileniu konieczne jest zdiagnozowanie problemu. Prawidłowa i szybka diagnoza pozwala na zastosowanie stosownego leczenia i szybszy powrotu do sportu.

RTG

Złamanie zmęczeniowe może nie być widoczne w badaniu RTG, szczególnie we wczesnej fazie. Również późniejszej fazie złamania zmiany w RTG są nie widoczne lub bardzo subtelne. Najczęściej złamania te widoczne są na rentgenie w trakcie gojenia, kiedy dochodzi do powstania odczynów okostnowych.

MR

Badanie Rezonansu Magnetycznego obszaru w którym podejrzewamy złamanie przeciążeniowe pozwala na dokładniejsze zdiagnozowanie przyczyny bólu i rozpoznanie. Złamania zmęczeniowe najczęściej są dobrze widoczne w badaniu MR już od wczesnej fazy gdzie nie doszło jeszcze do pęknięcia kości.

USG

Również USG ortopedyczne w niektórych przypadkach pozwala na zdiagnozowanie złamania kości. Może być ono widoczne jako pogrubienie kości i nierówny jej zarys. W trakcie badania możliwe jest także wywołanie bólu uciskiem dokładnie w miejscu podejrzanym o złamanie co potwierdza diagnozę.

 

Leczenie

W zależności od przyczyny powstania złamania powolnego należy ją usunąć. Ważne jest by w przypadku podejrzenia lub rozpoznania złamania zmęczeniowego leczenie wdrożyć szybko. Opóźnienie leczenia i dalsza aktywność fizyczna powoduje że złamanie może się pogłębiać, a czas potrzebny do wyzdrowienia wydłużyć.

W przypadku gdy aktywność sportowa jest przyczyną złamania leczeniem jest zmiana ćwiczeń na okres gojenia lub ograniczenie ich intensywności do poziomu który nie powoduje bólu.

Złamanie zmęczeniowe goi się ok 4 do 12 tygodniu. Po tym czasie powrót do aktywności fizycznej powinien być stopniowy. Cięższe i bardziej obciążające ćwiczenia dobrze jest wprowadzać z opóźnieniem.

W niektórych przypadkach konieczny może być zabieg operacyjny, jednak u większości odpoczynek i ograniczenie intensywnego wysiłku prowadzi do wyzdrowienia.

 

 

Bibliografia:

1. Knechtle B, Jastrzębski Z, Hill L, Nikolaidis PT. Vitamin D and Stress Fractures in Sport: Preventive and Therapeutic Measures-A Narrative Review. Medicina (Kaunas). 2021 Mar 1;57(3):223. doi: 10.3390/medicina57030223. PMID: 33804459; PMCID: PMC7999420.
2. Patel DS, Roth M, Kapil N. Stress fractures: diagnosis, treatment, and prevention. Am Fam Physician. 2011 Jan 1;83(1):39-46. PMID: 21888126. https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2011/0101/p39.html
3. Asadipooya K, Graves L, Greene LW. Transient osteoporosis of the hip: review of the literature. Osteoporos Int. 2017 Jun;28(6):1805-1816. doi: 10.1007/s00198-017-3952-0. Epub 2017 Mar 17. PMID: 28314897.