Medycznie barkiem nazywamy okolicę anatomiczną która składa się z licznych struktur takich jak więzadła, ścięgna, mięśnie oraz kości.

W skład barku wchodzą:

• staw ramienny
• staw barkowo-obojczykowy
• staw żebrowo-łopatkowy
• staw obojczykowo-mostkowy

W niniejszym tekście skupię się na stawie ramiennym który jest głównym stawem obręczy barkowej i który zazwyczaj mamy na myśli mówiąc bark.

Jednak każdy z wyżej wymienionych stawów oraz liczne mięśnie i więzadła okolicy barku mogą być źródłem bólu i dolegliwości.

Podstawowa anatomia barku

Staw ramienny bywa porównywany do piłeczki golfowej na podstawce. Na zamieszczonym obok przekroju poprzecznym przez bark w badaniu rezonansu widać że porównanie to jest zasadne. Podstawkę tworzy wydrążenie stawowe łopatki a do piłeczki porównywana jest głowa kości ramiennej.

 

Staw ramienny tworzony jest przez dwie struktury kostne. Głowę kości ramiennej (piłeczkę) oraz wydrążenie stawowe łopatki (podstawkę). Od góry znajduje się wyrostek barkowy łopatki. Pomiędzy nim a kością ramienną znajduje się przestrzeń podbarkowa.

W skład potocznie nazwanego barku wchodzi jeszcze staw barkowo-obojczykowy oraz obojczyk.

Przestrzeń podbarkowa

Przestrzeń podbarkowa jest ograniczona od góry i dołu strukturami kostnymi co powoduje że jej pojemność jest ograniczona.

W przestrzeni podbarkowej znajdują się opisane niżej ścięgna stożka rotatorów, ścięgno głowy długiej bicepsa oraz kaletka podbarkowo-podnaramienna. W prawidłowych warunkach podczas ruchów ramienia wszystkie te struktury powinny poruszać się bez przeszkód w obrębie przestrzeni podbarkowej.

Kaletka podbarkowo-podnaramienna

Jest to przestrzeń która znajduje się pomiędzy mięśniem naramiennym i wyrostkiem barkowym łopatki a ścięgnami stożka rotatorów. W normalnych warunkach jest to bardzo wąska struktura której zadaniem jest zapewnienie „poślizgu” podczas ruchów ramieniem. Pełni ona rolę ochronną ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego przed ścieraniem się pomiędzy kośćmi i uciskiem.

W zmianach przeciążeniowych barku często dochodzi do podrażnienia kaletki co objawia się bólem ramienia przy podnoszeniu ręki.

W podrażnieniu i zapaleniu kaletki podbarkowej stosuje się z bardzo dobrym skutkiem iniekcje pod kontrolą USG do jej światła.

Czym jest kaletka można przeczytać w innym wpisie.

Ścięgno głowy długiej bicepsa

Znajduje się w bruździe pomiędzy guzkiem większym i mniejszym głowy kości ramiennej. Następnie przez rozwór stożka rotatorów wchodzi do jamy stawu ramiennego i przyczepia się do obrąbka górnego i kości w górnej części panewki.

Kiedy dojdzie do zerwania ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego (bicepsa) mięsień ulega retrakcji co powoduje jego wybrzuszenie na ramieniu podobnie jak u kreskówkowej postaci Popeye.

Zerwania bicepsa w tym miejscu nie są jednak zazwyczaj operowane ponieważ wiąże się to jedynie z niewielką utratą siły bicepsa ( ok 10%).

Stożek rotatorów

Stożek rotatorów składa się z czterech mięśni i ich ścięgien:

• Ścięgna mięśnia podłopatkowego
• Ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego
• Ścięgna mięśnia podgrzebieniowego
• Ścięgna mięśnia obłego mniejszego

Ścięgna te obejmują głowę kości ramiennej stanowiąc swego rodzaju czapkę dla głowy. Są one odpowiedzialne za stabilność stawu ramiennego i ruchomość barku.

Mięsień nadgrzebieniowy – Odpowiedzialny jest pierwszą fazę uniesienia ramienia ku górze. Powyżej kąta ok 15 stopni tą funkcję przejmuje w większości mięsień naramienny

Mięsień podłopatkowy – Odpowiada za rotacje ramienia do wewnątrz. Czyli jest to ruch np w którym dotykamy dłonią brzucha.

Mięsień podgrzebieniowy i mięsień obły mniejszy – Powodują rotację zewnętrzną. Można ten ruch porównać do ruchu otwierającego drzwi które uchylają się od nas.

Staw barkowo-obojczykowy

Znajduje się pomiędzy obojczykiem a wyrostkiem barkowym łopatki. U szczupłych osób można go wyczuć pod palcami jako zgrubienie na ramieniu. Pozwala on między innymi na uniesienie ramienia ponad głowę.

Staw ten jest stabilizowany przez mocne więzadła które zapewniają jego stabilność.

Często ulega zwyrodnieniu i powoduje ból.

Obrąbek stawowy

Z powodu tego, że głowa kości ramiennej jest znacznie większa od panewki stawu potrzebna jest dodatkowa struktura która zwiększyła by stabilizację stawu. Tą strukturą jest obrąbek stawowy.

Obrąbek jest to włóknisto-chrzęstna struktura znajdująca się na krawędzi kostnej stawu, kształtem zbliżona do trójkąta. Jego obecność zwiększa kieszonkę w której znajduje się głowa kości ramiennej przez co zapewniona jest stabilizacja stawu.

W związku z tym, gdy nie pełni on swojej funkcji może dochodzić do zwichnięcia w stawie ramiennym. Uszkodzenie obrąbka jest też jedną z przyczyn bólu barku.

Nerw nadłopatkowy

Nerw nadłopatkowy wychodzi ze splotu ramiennego. Unerwia ruchowo mięsień nadgrzebieniowy oraz podgrzebieniowy.

Co ważne przewodzi on czucie w tym w patologicznych stanach ból ze stawu ramiennego oraz stawu barkowo-obojczykowego.

W przewlekłych dolegliwościach bólowych barku można wykonać blokadę lub termolezje pulsacyjną nerwu nadłopatkowego w celu uśmierzenia bólu.

Bibliografia:

• Netter F. Atlas anatomii człowieka. Wyd. Urban&Partner, Wrocław 2011, wyd. III.
• Sobotta J. Atlas anatomii człowieka t. 1-3. Wyd. Urban&Partner, Wrocław 2012, wyd. IV.
• Sturzenegger M, Béguin D, Grünig B, Jakob RP. Muscular strength after rupture of the long head of the biceps. Arch Orthop Trauma Surg. 1986;105(1):18-23. doi: 10.1007/BF00625654. PMID: 3707303.
• Elser F, Braun S, Dewing CB, Giphart JE, Millett PJ. Anatomy, function, injuries, and treatment of the long head of the biceps brachii tendon. Arthroscopy. 2011 Apr;27(4):581-92. doi: 10.1016/j.arthro.2010.10.014. PMID: 21444012.
• Faruqi T, Rizvi TJ. Subacromial Bursitis. [Updated 2021 Jun 29]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK541096/
• Maruvada S, Madrazo-Ibarra A, Varacallo M. Anatomy, Rotator Cuff. [Updated 2022 Mar 31]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441844/