Co to znaczy zwapnienie barku?

W opisach RTG barku spotyka się określenia takie jak: zwapnienie w tkankach miękkich w okolicy guzka większego kości ramiennej, zwapnienie w okolicy guzka większego kości ramiennej albo zwapnienie guzka kości ramiennej.

Pod tymi pojęciami bardzo często kryją się zwapnienia stożka rotatorów które mogą powodować ból barku przy unoszeniu ręki jak i w spoczynku. Bardzo często napad bólu barku występuje bez żadnego urazu czy przeciążenia. W języku medycznym choroba ta nazywana jest wapniejącą tendinopatią stożka rotatorów. Wchłanianie takich kalcyfikacji może trwać latami.

Jedną ze skutecznych metod leczenia jest przeskórne usunięcie zwapnień pod kontrolą USG tzw. Barbotage.

 

Zwapnienie stożka rotatorów przyczyny

Przyczyny wapniejącej tendinopatii która powoduje zwapnienia w ścięgnach nie są do końca poznane. Istnieje jednak parę teorii na temat powstawania tej choroby.

Choroba wbrew obiegowej opinii nie jest związana z przeciążaniem ramienia. Wykonując ciężką pracę jak i wyczynowo uprawiające sport jest się podobnie narażonym jak osoby unikające wysiłku i wyczerpującej pracy.

Jedna z teorii mówi że dochodzi do przekształcenia prawidłowych komórek występujących w ścięgnie na inne (przypominające chrząstkę), które znajdują się normalnie w innych częściach organizmu. Przyczyna zamiany prawidłowych komórek w ścięgna na inne nadal nie jest do końca poznana. Może to być spowodowane uciskaniem ścięgna o kość jak i obecnością komórek macierzystych w ścięgnie które mają potencjał do zamiany w inne.

Również zaburzenia hormonów tarczycy i estrogenów oraz cukrzyca wydają się również mieć wpływ na powstanie zwapnień w ścięgnach.

 

Zwapnienie barku objawy

Najczęstszym objawem jest ból barku i ramienia który może mieć różny charakter w zależności od fazy choroby. Dolegliwości mogą nasilać się nocy i uniemożliwiać bądź utrudniać sen. Leżenie na chorym ramieniu jest niejednokrotnie niemożliwe. Często też ból promieniuje do szyi oraz nasila się przy uniesieniu ramienia. W ostrej fazie choroby potworne dolegliwości bólowe uniemożliwiają jakikolwiek ruch ramieniem.

Choroba nierzadko pojawia się nagle, a ból jest tak nasilony, że zmusza do wizyty na ostrym dyżurze.

Zwapnienia u części osób mogą znikać samoistnie, jednak proces ten związany jest niestety z możliwością nasilenia się bólu ramienia. Wchłanianie niestety może trwać latami. W tym czasie taka zmiana może powodować pogrubienie ścięgna i utrudniać jego ruch pomiędzy kośćmi. Nieleczona wapniejąca tendinopatia może powodować ciasnotę podbarkową, która objawia się między innymi bólem przy unoszeniu ramienia.

W przebiegu wapniejącej tendinopatii stożka rotatorów może również chodzić do pękania zwapnień i ich wypłynięcia do kaletki podbarkowo-podnaramiennej. Powoduje to silny stan zapalny oraz okropny ból, czasem może wystąpić zaczerwienienie i obrzęk.

Diagnostyka obrazowa zwapnień barku

RTG barku

Zwapnienia są dość dobrze widoczne w badaniu RTG barku. Niestety należy pamiętać o tym, że w fazie w której powodują one największy ból są one w tym badaniu bardzo często prawie niewidoczne.

Często w opisach badania rtg barku pojawiają się sformułowania takie jak:

• zwapnienie w tkankach miękkich w okolicy guzka większego kości ramiennej
• zwapnienie w okolicy guzka większego kości ramiennej
• zwapnienie guzka kości ramiennej.

Zazwyczaj oznacza to obecność zwapnienia w obrębie stożka rotatorów. Stożek rotatorów jest to grupa ścięgien mięśni które poruszają barkiem i przyczepiają się głowy kości ramiennej. Jakie funkcje pełnią poszczególne mięśnie stożka rotatorów opisałem w osobnym artykule o podstawowej anatomii barku.

USG barku

USG pozwala na bardzo skuteczną diagnostykę zwapnień w obrębie barku i rozróżnienie pomiędzy tymi które mogą powodować ból, a tymi które powstają z wiekiem lub przeciążeniem ścięgien. Badanie USG barku umożliwia również ocenę charakteru depozytów wapiennych. Zwapnienia mogą mieć postać twardych, miękkich (przypominających pastę do zębów) lub płynnych. USG stawu barkowego umożliwia również ocenę skuteczności leczenia zwapnień.

W trakcie badania USG możliwe jest również wykrycie innych chorób barku np. tendinopatii ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego, uszkodzenia stożka rotatorów, zapalenia kaletki podbarkowej.

Na powyższym filmie z badania widoczne jest zapalone ścięgno mięśnia nadgrzebieniowego spowodowane obecnością zwapnień.

MR barku

Podobnie jak w RTG i USG w badaniu rezonansu barku możliwe jest uwidocznienie zwapnień w ścięgnach rotatorów. Również zmiany zapalne tkanek towarzyszące wapniejącej tendinopatii będą w tym badaniu bardzo dobrze widoczne. Rezonans pozwala także na dokładna ocenę pozostałych struktur ramienia między innymi takich jak obrąbek, chrząstka stawowa i kości.

Niestety kiedy zwapnienia są niewielkie Rezonans Magnetyczny barku wykazuje się nieco niższa skutecznością niż badanie RTG i USG. Należy wspomnieć że Artrografia-MR barku nie jest wskazaniem do diagnostyki zwapnień w obrębie stożka rotatorów.

Zwapnienia barku leczenie

W większości przypadków zwapnienia wchłaniają się samodzielnie w okresie kilku lat, a zadowalającą ulgę przynosi fizjoterapia.

W ostrej fazie choroby gdy powstaje zapalnie można stosować leki przeciwzapalne i przeciwbólowe np. ibuprofen lub diklofenak

Niestety u części osób obecność zwapnień nadal powoduje ból i utrudnia codzienne obowiązki i aktywność.

Istnieje szereg metod pozwalających na usunięcie bądź przyśpieszenie wchłaniania zwapnień. Ich zniknięcie bądź zmniejszenie najczęściej skutkuje poprawą dolegliwości bólowych.

Takimi metodami są:

• przeskórna fala uderzeniowa
• przeskórne usuwanie zwapnień pod kontrolą USG (Barbotage)
• zabieg operacyjny

Barbotage czyli przeskórne usuwanie zwapnień pod kontrolą USG

Jest to nieoperacyjna i małoinwazyjna metoda usuwania zwapnień ze ścięgien. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym pod kontrola USG. Całość trwa ok 15min. Po zabiegu nie jest potrzebne unieruchomienia oraz można wrócić do codziennej aktywności.

W zależności od tego jaki charakter ma kalcyfikacja, zabieg polega na odessaniu pastowatego zwapnienia lub rozkawałkowaniu go za pomocą igły. W obu przypadkach zabieg najczęściej skutkuje powodzeniem w postaci zmniejszenia bólu.

Więcej o usuwaniu zwapnień pod kontrolą USG chciałbym opisać w osobnym artykule.

Zwapnienia mogą występować również w innych ścięgnach. W swojej praktyce spotkałem się z bolącymi zwapnieniami między innymi w ścięgnie mięśnia piersiowego większego, czworogłowego uda, prostego uda, głowy długiej bicepsa, tricepsa.

 

Bibliografia:

1. Merolla G, Singh S, Paladini P, Porcellini G. Calcific tendinitis of the rotator cuff: state of the art in diagnosis and treatment. J Orthop Traumatol. 2016 Mar;17(1):7-14. doi: 10.1007/s10195-015-0367-6. Epub 2015 Jul 12. PMID: 26163832; PMCID: PMC4805635.
2. Bechay J, Lawrence C, Namdari S. Calcific tendinopathy of the rotator cuff: a review of operative versus nonoperative management. Phys Sportsmed. 2020 Sep;48(3):241-246. doi: 10.1080/00913847.2019.1710617. Epub 2020 Jan 18. PMID: 31893972.
3. ElShewy MT. Calcific tendinitis of the rotator cuff. World J Orthop. 2016 Jan 18;7(1):55-60. doi: 10.5312/wjo.v7.i1.55. PMID: 26807357; PMCID: PMC4716572.
4. Darrieutort-Laffite C, Blanchard F, Le Goff B. Calcific tendonitis of the rotator cuff: From formation to resorption. Joint Bone Spine. 2018 Dec;85(6):687-692. doi: 10.1016/j.jbspin.2017.10.004. Epub 2017 Nov 28. PMID: 29195923.
5. Uhthoff HK, Loehr JW. Calcific Tendinopathy of the Rotator Cuff: Pathogenesis, Diagnosis, and Management. J Am Acad Orthop Surg. 1997 Jul;5(4):183-191. doi: 10.5435/00124635-199707000-00001. PMID: 10797220.
6. Bureau NJ. Calcific tendinopathy of the shoulder. Semin Musculoskelet Radiol. 2013 Feb;17(1):80-4. doi: 10.1055/s-0033-1333941. Epub 2013 Mar 13. PMID: 23487339.
7. Albano, D., Coppola, A., Gitto, S. et al. Imaging of calcific tendinopathy around the shoulder: usual and unusual presentations and common pitfalls. Radiol med 126, 608–619 (2021). https://doi.org/10.1007/s11547-020-01300-0
8. Tafti D, Byerly DW. Ultrasound Guided Barbotage. [Updated 2022 Sep 7]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2022 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK572096/